Τμήμα ορθογώνιου Βυζαντινού πύργου που αναφέρεται και ως «Ιουστινιάνειος» δίπλα σε πύλη του υστερορωμαϊκού τείχους της Αθήνας.

Ιστορία

Η αρχαία Αθήνα και τα τείχη της καταστράφηκαν από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα το 86 π.Χ.. Τους επόμενους τρεις αιώνες δεν έγινε κάποια σοβαρή προσπάθεια αποκατάστασης των τειχών.
Τον 3ο αιώνα μ.Χ., η Pax Romana έλαβε τέλος με την εισβολή προς νότο διαφόρων βαρβαρικών φύλων. Σε αυτήν την περίοδο κατασκευάστηκαν ή ενισχύθηκαν οι οχυρώσεις σε πολλές πόλεις της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Βέροια, Έδεσσα, Δίον) και μεταξύ αυτών και στην Αθήνα.

Το νέο τείχος κατασκευάστηκε περί τα μέσα του 3ου αιώνα με υλικό από τα αρχαία κτίσματα ακολουθώντας ως επί το πλείστον τη χάραξη του τείχους της κλασικής εποχής. Επεκτάθηκε λίγο και προς τα ανατολικά, έτσι ώστε να συµπεριλάβει και τη λεγόµενη «πόλη του Αδριανού».

Η νέα οχύρωση δεν μπόρεσε να εμποδίσει τους Έρουλους (Γερμανικό φύλο ορμώμενο από τη σημερινή Ουκρανία) να καταλάβουν την Αθήνα το 267 μ.Χ. προξενώντας τρομερές καταστροφές. Το περιστατικό αυτό οδήγησε στην ανέγερση ενός νέου οχυρωµατικού περιβόλου, ο οποίος άλλαξε ριζικά τη μορφή της πόλης. Εκτός τειχών έμεινε ένα μεγάλο μέρος της Αρχαίας Αθήνας και το πνευματικό, πολιτικό και εμπορικό της κέντρο, η Αρχαία Αγορά. Εντός των τειχών παρέμεινε μόνο ένα κομμάτι της πόλης βόρεια της Ακρόπολης και ένα μικρό τμήμα νότια από αυτήν. Η νέα αυτή διαρρύθμιση ήταν βασικά συνέπεια της καταστροφής από τους Έρουλους που άφησαν πίσω τους μια κατεστραμμένη και ερημωμένη πόλη, που από τότε έχασε για πάντα την αίγλη του παρελθόντος.

Η νέα οχύρωση που διαμορφώθηκε με αυτόν τον τρόπο είναι γνωστή ως το υστερορωµαϊκό τείχος των Αθηνών. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται και ως Post-Herulian Wall. Η κατασκευή του τείχους αποφασίστηκε όταν αυτοκράτορας ήταν ο Βαλεριανός και εγκαινιάστηκε επί αυτοκράτορος Πρόβου, περίπου δέκα χρόνια μετά την επιδρομή των Ερούλων.

Τρεις αιώνες μετά, επί Ιουστινιανού, έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και ενίσχυσης του τείχους. Τότε προστέθηκαν και νέοι πύργοι στο τείχος μεταξύ των οποίων και ο συγκεκριμένος πύργος ο οποίος προστάτευε μια πύλη της ίδιας περιόδου (6ος αιών). Στον ίδιο χώρο έχουν ανακαλυφθεί και τα λείψανα του μεταβυζαντινού ναού της Παναγιάς της Κρυσταλλιώτισσας

Οι νέες αυτές οχυρωματικές εργασίες μάλλον εντάσσονται στο μεγάλο έργο που υλοποιήθηκε από τον Ιουστινιανό για κατασκευή και ενίσχυση οχυρώσεων σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Ενδέχεται όμως αφορμή να υπήρξε κάποια καταστροφή, ίσως από σεισμό.

Επί της οδού Αδριανού είναι ορατά αρκετά τμήματα της δυτικής πλευράς του υστερορωμαϊκού τείχους. Απομεινάρια βυζαντινών πύργων του 6ου αιώνα έχουν βρεθεί και σε δυο-τρία άλλα σημεία κατά μήκος του τείχους, αλλά δεν είναι εύκολα αντιληπτά αφενός επειδή διασώζονται ελάχιστα και αφετέρου γιατί βρίσκονται σε υπόγεια πολυκατοικιών και σε ακάλυπτους. Βυζαντινός πύργος έχει ανασκαφεί και από την άλλη μεριά της Ακρόπολης, στο ακίνητο που βρίσκεται στην Ερεχθείου 18 ιδιοκτησίας ξενοδοχείου Divani.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο πύργος συνδέεται με τον βυζαντινό οχυρωματικό περίβολο της πόλης που σε αυτό το σημείο είναι ορατός σε μήκος 7,50 μ. περίπου και σε μέγιστο ύψος 3 μ.

Ο πύργος σώζεται σε ύψος 5 μ. περίπου.

Σε κάποια περίοδο πολύ αργότερα από τον 6ο αιώνα –άγνωστο πότε ακριβώς– ο πύργος μετασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε για άλλους σκοπούς, κρίνοντας από τα ανοίγματα θυρών και παραθύρων που διατηρούνται (άλλα ορατά, άλλα σφραγισμένα με αργολιθοδομές). Στην εσωτερική περίμετρο των τοίχων διατηρούνται ίχνη από ξύλινα δοκάρια που προστέθηκαν για να στηρίξουν τη στέγη.

Πηγές