Το φρούριο Bonifacio βρισκόταν δυτικά από το σημερινό χωριό Καστέλι Μονοφατσίου (πρώην Τσιφούτ Καστέλι), 44km νότια του Ηρακλείου, πάνω σε ύψωμα που σήμερα ονομάζεται Επάνω Καστέλι ή Ψηλό Αλώνι. Το φρούριο αναφέρεται από το 1212 και κτίστηκε από τον Γενουάτη πειρατή Ερρίκο Πεσκατόρε.

Ήταν ένα από τα σημαντικά κάστρα της ενδοχώρας του Ηρακλείου και στέγασε μεγάλο αριθμό κατοίκων μέχρι την τουρκοκρατία οπότε και εγκαταλείφθηκε (περί το τέλος του 17ου αιώνα).

Το Όνομα του Κάστρου

Ο Πεσκατόρε ονόμασε το κάστρο Castel Bonifacio από το ομώνυμο φρούριο της Κορσικής, που είχε κτίσει ο Bonifacio Pisano και είχαν κατακτήσει οι Γενουάτες το 1195.

Από το φρούριο πήρε την ονομασία του η Επαρχία Μονοφατσίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1821, οι διοικητές της Κρητικής Πολιτείας, νομίζοντας ότι η λέξη Μονοφάτσι ήταν σύνθετη από τις λέξεις μόνο και φάτσα, μετονόμασαν το Μονοφάτσι σε Μονοπρόσωπο, αλλά αυτό διορθώθηκε αργότερα.

Ιστορία

Πάντως αν και το κάστρο γενικώς αποδίδεται στον Πεσκατόρε, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι εκεί προϋπήρχε ένα πλήρως διαμορφωμένο φρούριο της Β’ Βυζαντινής περιόδου.

'Οταν οι Ενετοί εκδίωξαν τον Πεσκατόρε από την Κρήτη, το κάστρο περιήλθε στην κατοχή τους τους και το αξιοποίησαν.

Το κάστρο έγινε για πρώτη φορά στόχος επαναστατών στην Επανάσταση των Σκορδύληδων - Μελισσηνών το 1230. Οι επαναστάτες με τη βοήθεια των Βυζαντινών κυρίευσαν αρκετά φρούρια της Κρήτης, αλλά το Bonifacio δεν κατάφεραν να το εκπορθήσουν, καθώς συνάντησαν ισχυρή αντίσταση από τον φρούραρχο Κατάλδο Αβονάλε.

Το 1363, το Bonifacio αναστηλώνεται, γίνεται έδρα Καστελάνου (καστελανία) και η περιοχή παραχωρείται σε Ενετούς εποίκους.
Το φρούριο όμως είχε αρχίσει να χάνει τη σπουδαιότητά του. Το 1630 το επισκέπτεται ο Γενικός Προβλεπτής των Ενετών Monanni κι ενώ ακόμα κατοικείται από 37 οικογένειες, βρίσκει 3 κινστέρνες άδειες (οι κάτοικοι έπαιρναν νερό από την πηγή στους πρόποδες του λόφου) και πύργους μισοερειπωμένους, με αποτέλεσμα να μην το θεωρήσειί αξιόμαχο.

Αργότερα οι κάτοικοι το εγκαταλείπουν και ιδρύουν το χωριό Τσιφούτ Καστέλι στους ανατολικούς πρόποδες του λόφου κάτω από το κάστρο αποφεύγοντας τις ταλαιπωρίες του µισοερειπωµένου οχυρού. (Σε ήρεμες περιόδους, οι άνθρωποι πάντα προτιμούν τις πεδιάδες και τις παραθαλάσσιες περιοχές από τα κατσάβραχα.)

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το φρούριο αποτελούνταν από οχυρωματικό περίβολο, που διακόπτεται από τετράγωνους πύργους που προβάλλουν εσωτερικά του τείχους. Πύργο προστασίας έφερε και η κύρια πύλη του στη νότια πλευρά, ενώ ένας άλλος πύργος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του κάστρου.
Σήμερα το φρούριο είναι κατεστραμμένο, με μερικούς μόνο τείχους του να θυμίζουν την ιστορία του. Στο εσωτερικό του λιθόστρωτο μονοπάτι οδηγεί προς το κέντρο όπου βρίσκονται ομάδα ερειπωμένων κτηρίων, μονόχωρος θολοσκέπαστος ναός και μια μεγάλη δεξαμενή.

Η πρόσβαση στο κάστρο σήμερα δεν είναι εύκολη καθώς ο χώρος έχει περιφραχτεί από βοσκό ο οποίος πρέπει να αναζητηθεί στο χωριό για να επιτρέψει την πρόσβαση.

Πηγές