Πολυώροφος πύργος στο κέντρο της Αθωνικής πρωτεύουσας, των Καρυών, κολλητά στο κτίριο όπου συνεδριάζει η Ιερά Κοινότητα και σε απόσταση μερικών μέτρων από το «Πρωτάτο», δηλαδή το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι ο Καθεδρικός ναός των Καρυών και η αρχαιότερη εκκλησία του Αγίου Όρους, όπου βρίσκεται η εικόνα του «Άξιον Εστί».

Από την πρώτη ακόμα περίοδο λειτουργίας της μοναστικής κοινότητας του Αγίου Όρους, στις Καρυές ήταν εγκατεστημένος ο «Πρώτος», δηλαδή ο διοικητικός επικεφαλής της μοναχικής κοινότητας. Εξ ού και η ονομασία «Πρωτάτο».

Κάποια εποχή, από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, ο πύργος ήταν η έδρα του Τούρκου Αγά.

Εκείνη την περίοδο, χρησιμοποιήθηκε και σαν φυλακή για πάσης φύσεως αμαρτωλούς (λαϊκούς και μοναχούς). Το 1884 πυρπολήθηκε «υπό πεφυλακισμένων τινών», σύμφωνα με μαρτυρία του Γεράσιμου Σμυρνάκη ηγουμένου της μονής Εσφιγμένου.

Ο πύργος ανακατασκευάστηκε το 1694 πιθανότατα μετά από χορηγία των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, όπως πολλοί άλλοι πύργοι τον 16ο και 17ο αιώνα στο Άγιο Όρος. Ανακαινίστηκε ξανά το 1890, προφανώς λόγω των ζημιών στην πυρκαγιά του 1884.

Σήμερα στον πύργο στεγάζεται η βιβλιοθήκη του Πρωτάτου με κειμήλια και έγγραφα μεγάλης αξίας, μεταξύ των οποίων τα «Τυπικά» του 972 και του 1045, θεωρημένα με τις υπογραφές των αυτοκρατόρων Ιωάννου Τσιμισκή και Κωνσταντίνου Μονομάχου, αντιστοίχως. Το πρώτο Τυπικό με την υπογραφή του Τσιμισκή ονομάζεται «Τράγος» επειδή ήταν γραμμένο σε δέρμα προβάτου.

Πηγές