Μισογκρεμισμένος πύργος στη δασώδη περιοχή νότια από τη Ι.Μ. Χιλανδαρίου λίγο πιο πάνω από την εγκαταλελειμμένη σκήτη της Αγίας Τριάδος. Βρίσκεται κοντά στον δρόμο που οδηγεί στον δυτικό αρσανά της μονής («Γιοβανίτσα»).

Οι πληροφορίες που έχουμε για τον πύργο προέρχονται αποκλειστικά από σχετικές δημοσιεύσεις που έχει κάνει ο επίκουρος καθηγητής του ΑΠΘ Πασχάλης Ανδρούδης.

Ιστορία

Τον 15ο αιώνα ο πύργος ανήκε στον Ιωάννη (Ιβάνη) Καστριώτη, ηγεμόνα της Βόρειας Αλβανίας και πατέρα του Γεωργίου Καστριώτη, του εθνικού ήρωα της Αλβανίας (που είναι πιο γνωστός ως «Σκεντέρπεης»).

Σύμφωνα με έγγραφο του 1421-1422, ο Ιωάννης Καστριώτης εξαγόρασε από τη μονή Χιλανδαρίου τον πύργο και 4 αδελφάτα (για τον ίδιο και για τρεις από τους γιους του) έναντι του ποσού των 60 ενετικών φλορινιών.
«Αδελφάτον» ήταν το δικαίωμα διαμονής σε μετόχι μοναστηριού του Αγίου Όρους που συνοδευόταν από το δικαίωμα εκμετάλλευσης των γύρω καλλιεργειών. Το δικαίωμα ίσχυε εφ’όρου ζωής, αλλά δεν μπορούσε να κληροδοτηθεί. Ήταν συνηθισμένη πρακτική κάποια εποχή, ιδίως τον 14ο και15ο αιώνα, όταν διάφοροι εύποροι κοσμικοί άρχοντες από τα Βαλκάνια αποκτούσαν αδελφάτα προκειμένου να αποσυρθούν και να μείνουν εκεί ως μοναχοί στο τέλος της ζωής τους.

Είναι σίγουρο ότι τουλάχιστον ένας από τους γιους του Ιωάννη Καστριώτη, ο Ρεπόζιο (ή Ρεπός) έζησε για μερικά χρόνια στον πύργο του Αλβανού. Ο τάφος του σώζεται στη μονή Χιλανδαρίου, ενώ μάλλον και ο ίδιος ο Ιωάννης πέθανε ως μοναχός εκεί, το 1437.

Πάντως ο πύργος προϋπήρχε πολύ πριν τον αγοράσουν οι Καστριώτηδες. Η ακριβής χρονολογία κατασκευής δεν είναι γνωστή. Αρχικά πρέπει να ήταν καθαρά αμυντικός πύργος, που χρησίμευε ως καταφύγιο των μοναχών σε περιπτώσεις πειρατικών επιδρομών. Πολύ πιθανόν να χτίστηκε σε κοντινή εποχή με τον πύργο του Αγίου Σάββα της Μονής Χιλανδαρίου (με τον οποίο υπάρχουν κατασκευαστικές ομοιότητες), οπότε υποθέτουμε ότι είναι κατασκευή του 12ου αιώνα, περίπου. Ο Καστριώτης όταν το αγόρασε πρέπει να έκανε ριζική ανακαίνιση, και ίσως τότε να προστέθηκαν και άλλα κτίρια στον περιβάλλοντα χώρο.

Ο πύργος επεστράφη στη μονή Χιλανδαρίου προς το τέλος του 15ου αιώνα, ίσως το 1468, μετά τον θάνατο όλων των δικαιούχων των αδελφάτων που είχε αγοράσει ο Καστριώτης. Το επόμενο διάστημα εγκαταστάθηκε εκεί κοινότητα μοναχών –προφανώς οργανωμένη στα πρότυπα Σκήτης– η οποία κατόρθωσε να παίρνει για αρκετές δεκαετίες, μέχρι το 1528 τουλάχιστον, πλουσιοπάροχες δωρεές από τους ηγεμόνες της Βλαχίας.

Στα διάφορα μοναστηριακά έγγραφα εκείνης της εποχής, που σχετίζονται με τις χορηγίες αυτές, φαίνεται ότι η ονομασία «Πύργος του Αλβανού» (arbanaskij pirg) ήταν ήδη καθιερωμένη, ενώ ενίοτε χρησιμοποιείται και η ονομασία «Πύργος Αγίου Γεωργίου».

Ο πύργος συνέχισε να κατοικείται από μοναχούς τους επόμενους αιώνες. Σε μια χαλκογραφία του 1757, στην οποία απεικονίζεται η Μονή Χιλανδαρίου με τα εξαρτήματά της, διακρίνεται και ο Πύργος του Αλβανού με έναν περίβολο (η βεβαιότητα ότι πρόκειται για τον εν λόγω πύργο προκύπτει από άτεχνες αναπαραγωγές του έργου όπου αναγράφεται και το όνομα).

Είναι άγνωστο πότε εγκαταλείφθηκε ο πύργος και τα προσκτίσματά του. Ξέρουμε ότι η γειτονική σκήτη Αγίας Τριάδος εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Οπότε ο Πύργος Αλβανού ίσως να εγκαταλείφθηκε κι αυτός τότε. Αλλά μπορεί και πολύ νωρίτερα.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Πρόκειται για έναν μικρό, σχετικά, πύργο, σχεδόν τετράγωνο, με δύο αβαθείς προεξέχουσες αντηρίδες (ποδαρικά) εξωτερικά, σε κάθε πλευρά.

Τα ποδαρικά προεξέχουν μόλις κατά 35εκ. από την υπόλοιπη τοιχοποιία. Οι αντηρίδες πρέπει να διέτρεχαν όλο το ύψος κάθε πλευράς, μέχρι την κορυφή, όπως συμβαίνει και με άλλους παρόμοιους πύργους στο Άγιο Όρος.

Πιστεύεται ότι οι πύργοι με αντηρίδες ήταν καθαρά Βυζαντινή τεχνοτροπία. Ειδικά οι αβαθείς αντηρίδες ήταν χαρακτηριστικό κάποιων πύργων του 11ου-12ου αιώνα στο Άγιο Όρος, όπως οι πύργοι της ερειπωμένης Μονής Κατζάρη, της Μεταμορφώσεως του Βατοπεδίου (πρώτη φάση), του Αγίου Σάββα στο Χιλαανδάρι.

Ο συγκεκριμένος πύργος σώζεται σε μέγιστο ύψος 6μ. περίπου. Αρχικά πρέπει να ήταν τουλάχιστον τριώροφος. Οι διαστάσεις της βάσης του είναι 6,40✖6,70μ. Το πάχος των τοίχων του είναι 1,50μ. Το άνοιγμα της εισόδου βρίσκεται υπερυψωμένο στην ανατολική πλευρά. Η είσοδος πρέπει να γινόταν μέσω κινητής ξύλινης σκάλας.

Στη βόρεια πλευρά του πύργου έχει χτιστεί μια μικρή θολοσκεπής στέρνα που σώζεται. Οι εσωτερικές της διαστάσεις ήταν 2,3✖4,0μ.
Στον περιβάλλοντα χώρο, μέσα στη βλάστηση, διακρίνονται ερείπια και από άλλα κτίσματα, απομεινάρια της παλιάς Σκήτης.

Πηγές