Το Παλαιομονάστηρο Οσίου Λεοντίου ή Μοναστήρι Αρχαγγέλου Μιχαήλ ή Μοναστήρι Μεγάλου Ταξιάρχου είναι ένα Καστρόμονάστηρο χτισμένο σε απόκρημνη πλαγιά του όρους Κλωκός, σε υψόμετρο 500 μέτρα, 15 χιλιόμετρα νότια από το Αίγιο και λίγο ψηλότερα από την Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιγιαλείας (στην οποία υπάγεται).

Το μοναστήρι γιορτάζει στις 11 Δεκεμβρίου.

Ιστορία

Το Παλαιομονάστηρο ήταν η αρχική θέση της Ι.Μ. Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Στο σημείο αυτό ήρθε, περί το 1420, μετά από όραμα ο Όσιος Λεόντιος για να ασκητέψει, και ίδρυσε εκκλησία αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.

Ο Λεόντιος (1377-1452) ήταν από τη Μονεμβασιά και είχε συγγενική σχέση με την οικογένεια των Παλαιολόγων, καθώς η μητέρα του Θεοδώρα ήταν κόρη του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Δ΄Παλαιολόγου. Οι Δεσπότες του Μυστρά Θωμάς και Δημήτριος Παλαιολόγος έτρεφαν μεγάλο σεβασμό για τον Λεόντιο και με δική τους πρωτοβουλία κτίστηκε το Παλαιομονάστηρο.
Όπως εξιστορεί το Συναξάριον του Νέου Λειμωναρίου οι Δεσπότες εκτιμήσαντες την ευσέβειαν του, έκτισαν, εις το μέρος όπου ασκήτευε, ναόν του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και μονήν, δωρήσαντες εις αυτήν λείψανα αγίων και πολύτιμα ιερά κειμήλια.
Η κτίση της Μονής μπορεί να έγινε πριν το θάνατο του Οσίου, αλλά μπορεί και μετά το θάνατό του, εις μνήμην του. Οπότε μπορούμε να πούμε ότι ο χρόνος της αρχικής κατασκευής είναι περί το 1450.

Το μοναστήρι καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1500. Για την καταστροφή εκείνη μας πληροφορεί κώδικας της μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους: «...εν έτει ζηω´ (1500) επήραν αυτοί [οι Τούρκοι] την Μοθωκορώνην, Αυγούστου 9. Το αυτό έτος έγινε ο εμπρησμός του Μοναστηρίου του Μεγάλου Ταξιάρχου, ήγουν του Γέροντος, το επάνω της Βοστίτζας εν τω όρει του Κλοκού κείμενον Αυγούστου ιε´».

Το λεηλατημένο μοναστήρι αναστηλώθηκε προς το τέλος του 16ου αιώνα, αλλά το 1620 καταστράφηκε ξανά και τότε μετακόμισε πιο χαμηλά και επανιδρύθηκε ως Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Το Παλιομονάστηρο εγκαταλείφθηκε αλλά παρέμεινε εξάρτημα της νέας μονής, η οποία καταστράφηκε κι αυτή το 1772 από συμμορία Τουρκαλβανών, στα Ορλωφικά. Ανοικοδομήθηκε 10 χρόνια μετά, και μέχρι σήμερα παραμένει ένα από τα πιο σπουδαία μοναστήρια της Πελοποννήσου.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το Παλιομονάστηρο είχε εξαρχής έντονο φρουριακό χαρακτήρα. Πολλά από τα χαρακτηριστικά που είναι ορατά σήμερα πρέπει να είναι κατάλοιπα της αρχικής κατασκευής, του 1450, όπως ο πύργος, το υδραγωγείο κ.λπ. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας είναι του 16ου αιώνα.

Επάνω από την πύλη υπάρχει αψίδα με δύο κίονες και πιο πάνω μαρμάρινο ανάγλυφο που παριστάνει αμνό φέροντα σταυρό, στοιχεία που κατά τον καθηγητή Λίνο Πολίτη, αποδεικνύουν ότι η μονή κτίστηκε πραγματικά κατά την Παλαιολόγεια περίοδο.

Τα σπουδαιότερα κτίσματα που υπάρχουν στον χώρο:
♦ Η είσοδος που την προστατεύει ένας τριώροφος οχυρωμένος πύργος με τυφεκιοθυρίδες και καταχύστρες.
♦ Κατάλοιπα οχυρωματικού τείχους στη δυτική πλευρά (αυτή που δεν προστατεύεται από τον βράχο).
♦ Ο Βυζαντινός Ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.
♦ Τα κελιά των μοναχών μερικά από τα οποία είναι προσαρμοσμένα στον βράχο και άλλα στην δυτική πλευρά κατά μήκος του τείχους.
♦ Η ημιυπόγεια ορθογώνια κιστέρνα νερού που εξασφάλιζε την υδροδότηση της Μονής μέσω ενός υδραύλακα που συνδέεται με το εξωτερικό υδραγωγείο.
♦ Μία μεγάλη και εντυπωσιακή λιθόκτιστη κλίμακα με 51 σκαλοπάτια (κτισμένη το 1810).
♦ Το επάνω μέρος της Μονής, κυριολεκτικά γαντζωμένο πάνω στον βράχο, όπου βρίσκονται ο Ναός της Αναστάσεως, το αρχικό ασκηταριό και ο τάφος του Οσίου Λεοντίου (ρο λείψανο είναι στο κάτω μοναστήρι).
♦ Το Υδραγωγείο με καμάρες, έξω από το Παλιομονάστηρο προς νότο, που έφερνε νερό από το βουνό.

Πηγές