Ερείπια κάστρου στην τοποθεσία «Γλώσσες» κοντά στο χωριό Βάρνακας στην περιοχή Αλυζίας (τέως δήμος) που βρίσκεται στη δυτική ακτή του νομού Αιτωλοακαρνανίας απέναντι από τον Κάλαμο. Το κεφαλοχώρι της Αλυζίας είναι το χωριό Κανδήλα.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Οι Γλώσσες είναι στρατηγικό σημείο καθώς από εκεί εποπτεύεται η θαλάσσια δίοδος ανάμεσα στον Κάλαμο και στην Αιτωλοακαρνανία, όλη η πεδιάδα ανάμεσα στο βουνό και τη θάλασσα καθώς και το πέρασμα μέσα από την παρακείμενη χαράδρα από την υπόλοιπη Ακαρνανία προς την παραλιακή πεδιάδα του Μύτηκα.

Ιστορία

Κατά την αρχαιότητα στο σημείο εκείνο υπήρχε παρατηρητήριο και οχυρό των αρχαίων Αλυζίων η οχύρωση του οποίου ενισχύθηκε (μάλλον τον 6ο αιώνα) και χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά και αργότερα μέχρι τον 17ο αιώνα.

Υπάρχει ιστορική αναφορά για το κάστρο στο Χρονικό των Τόκκων. Στο χρονικό εξιστορείται πώς ο Κάρολος Τόκκο (1372-1429) ηγεμόνας της Ζακύνθου και της Κεφαλλονιάς, στις αρχές του 15ου αιώνα και ενώ ήδη είχε γίνει κύριος της Βόνιτσας, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στο κάστρο και τελικά το κατέλαβε. Το κάστρο εκείνη την εποχή κατείχαν Αλβανοί υπό τον Σγουρό Σπάτα.

Το 1460 το κάστρο έπεσε στα χέρια των Οθωμανών οι οποίοι το χρησιμοποίησαν για περίπου δύο αιώνες ακόμη. Πιθανότατα δεν εγκαταστάθηκε κάποια τουρκική δύναμη εκεί, αλλά ίσως να χρησιμοποιήθηκε από δυνάμεις αρματωλών ή Τουρκαλβανών ατάκτων.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο δεν σώζεται σε καλή κατάσταση ενώ υφίσταται συνεχώς φθορές από λαθρανασκαφές. Ακόμα και σήμερα αφαιρούνται πέτρες από το κάστρο για την κατασκευή μαντριών (!).

Σώζεται πάντως ακόμα ένα μεγάλο μέρος των τειχών, λίγα υπόγεια δωμάτια, κυρίως αυτά που ήσαν κατασκευασμένα κοντά στο εξωτερικό τείχος, πύργοι και ίχνη από κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

Το κάστρο είναι μάλλον άτεχνη κατασκευή και δεν φαίνεται να δέχθηκε σημαντικές βελτιώσεις στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του. Το εξωτερικό τείχος κλείνει την κορυφή του υψώματος και είναι κατασκευασμένο από ελάχιστα επεξεργασμένες ασβεστόπετρες της περιοχής. Σε μερικά σημεία ανάμεσα στις ασβεστόπετρες έχουν τοποθετηθεί σε παράλληλες σειρές πλίνθοι.

Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο

Ο πρώτος στίχος από την εξιστόρηση της κατάληψης του Βάρνακα στο Χρονικό των Τόκκων:

Πώς άρχισεν εβάλθηκεν ο δούκας ο αφέντης,
Να επάρη εκ τα κάστρα τους τον τόπον των Σπαταίων.
Ολίγο μπρος απέστειλεν πλησίον τες Κανδήλες,
εις ένα κάστρο οχερό, λεγόμενον Βαρνάκο,
ίνα καταπατήσουσιν το γύρωθεν του πύργου,
εάν βολέσει πούπετε, με σκάλες να τον κλέψουν.