Καστρολογοσ

Κάστρα της Ελλάδας
 

Κάστρο, Δήμος Ανδραβίδας-Κυλλήνης, Νομός Ηλείας,Δυτική Ελλάδα

Χλεμούτσι

ή Χλουμούτσι ή Clermont ή Κάστρο Κυλλήνης  
★ ★ ★ ★ ★
 <  346 / 1102  > 
  • Φωτογραφιες
  • Δορυφορικη
  •   Χαρτης  
  •  Κατοψη 
  •  Απεικόνιση 
  •   Βιντεο  


Τοποθεσία:
Κάστρο Κυλλήνης
Περιφέρεια > Νομός: Greek Map
Δυτική Ελλάδα
Ν.Ηλείας
Δήμος > Πόλη ή Χωριό:
Δ.Ανδραβίδας-Κυλλήνης
• Κάστρο
Υψόμετρο:
Υψόμετρο ≈ 220 m 
(Σχετικό ϋψος ≈60 m)
Χρόνος Κατασκευής   Προέλευση
1220-1223  
ΦΡΑΓΚΙΚΟ
H 
Τύπος Κάστρου   Κατάσταση
Κάστρο  
Καλη
 
 
 
 
 
 
 

Το Χλεμούτσι ή Χλουμούτσι ή Clermont ή Castel Tornese ήταν τo σημαντικότερο κάστρο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Κατασκευάστηκε στην αρχή της Φραγκοκρατίας.

Ήταν το πιο αντιπροσωπευτικό φράγκικο κάστρο της Ελλάδας.


Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το Χλεμούτσι βρίσκεται πάνω σε ένα λόφο ύψους περίπου 220 μέτρων, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα (περίπου 2-2,5 χλμ), στο δυτικότερο ακρωτήριο της Πελοποννήσου με θέα στο Ιόνιο Πέλαγος, απέναντι από τη Ζάκυνθο, στην ίδια ευρύτερη περιοχή με το λιμάνι και το κάστρο της Γλαρέντζας (σε απόσταση 5-6 χλμ.) και την Ανδραβίδα (κάπου στα 12-13 χλμ), την πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.

O ρόλος του κάστρου φαίνεται ότι ήταν να προστατεύει αυτά τα δύο σημαντικά σημεία δεδομένου ότι κανένα από τα δύο δεν είχε οχύρωση (η Γλαρέντζα αργότερα απέκτησε φρούριο)


Το Όνομα του Κάστρου

Το αρχικό όνομα του κάστρου ήταν Clermont, όπως το ονόμαζαν οι Φράγκοι.Το όνομα αυτό το συναντούμε με διάφορες παραλλαγές στις πηγές: Clarmont, Clarus Mons, Claramonte, Chiara-Monti, Claramont. Οι Έλληνες το ονόμασαν Χλουμούτσι (από τη σλαβική ρίζα χουλμ που σημαίνει ύψωμα) που χρησιμοποιείται στο Χρονικό του Μορέως ή Χλεμούτσι, η ονομασία που έφτασε σε εμάς σήμερα.
Κατά την εποχή της βενετσιάνικης κυριαρχίας ονομάστηκε Castel Tornese, επειδή οι Βενετσιάνοι θεωρούσαν ότι εκεί γινόταν η κοπή των νομισμάτων του πριγκιπάτου της Αχαΐας, των τορνεζίων.

tornese
Τορνέζια

Ιστορία

Η ιστορία της κατασκευής του Κάστρου σώζεται στο Χρονικό του Μορέως.

Το κάστρο χτίστηκε το 1220-1223 από τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο (Geoffroi de Villehardouin ή «μισὶρ Ντζεφρέ» στο χρονικό). Ο Γοδεφρείδος ήταν Γάλλος ιππότης που συμμετείχε στην Δ’ Σταυροφορία μεταβαίνοντας κατευθείαν στη Συρία και έτσι δεν ήταν παρών στην άλωση της Πόλης το 1204. Μετά την επικράτηση των Φράγκων ήρθε στην Ελλάδα και τέθηκε στην υπηρεσία του Βονιφάτιου Μομφερατικού (εκ των ηγετών της Δ’ Στραυροφορίας και «βασιλεύς Θεσσαλονίκης»). Μαζί με τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη, ο Γοδεφρείδος ήταν ο ηγέτης της κονγκέστας, δηλαδή της κατάκτησης του Μοριά από του Φράγκους. Το 1210 ο Γοδεφρείδος έγινε Πρίγκιπας της Αχαΐας, τίτλος που αρχικά απονεμήθηκε στον Σταμπλίτη ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει στη Γαλλία.

Η πρωτεύουσα του πριγκιπάτου ήταν η Ανδραβίδα η οποία ήταν ανοχύρωτη. Ο Γοδεφρείδος έκρινε ότι ήταν απαραίτητο να κτίσει κάστρο στο Χλεμούτσι για να την προστατεύει, αλλά να επιτηρεί και το επίνειό της την Γλαρέντζα που τότε ακόμα δεν είχε οχύρωση. Ένας άλλος λόγος για την ίδρυση του κάστρου ήταν το κύρος που προσέδιδε στον ιδιοκτήτη του ένα τέτοιο μεγαλόπρεπο παλάτι-φρούριο, αντάξιο του νεοαποκτηθέντος υψηλού τίτλου του.

Στην προσπάθειά του να βρει χρήματα για την κατασκευή του ο Γοδεφρείδος ήρθε σε σύγκρουση με τον καθολικό κλήρο της Αχαΐας επειδή χρησιμοποίησε τις προσόδους της εκκλησίας για την οικοδόμησή του. Μάλιστα γι’ αυτό το λόγο είχε αφοριστεί από τον Πάπα Ονώριο Γ’, αλλά ο αφορισμός αναιρέθηκε όταν δόθηκαν εξηγήσεις για την αναγκαιότητα του κάστρου. Και όπως το εξιστορεί το Χρονικόν: Αφότου είδε ο πρίγκιπας του Πάπα την συμπάθειαν, χαράς μεγάλην έποικε και τον Θεόν δοξάζει.

Το κάστρο υπήρξε το μεγαλύτερο οικοδόμημα που έχτισαν οι Φράγκοι στα Βαλκάνια και από τις ελάχιστες περιπτώσεις που αντί να εκσυγχρονίσουν και να ενισχύσουν υφιστάμενες Βυζαντινές οχυρώσεις, προτίμησαν να ιδρύσουν εξαρχής ένα καινούργιο κάστρο εμφυτεύοντας άφθονα στοιχεία από την Γαλλική αρχιτεκτονική του 12ου αιώνα αλλά και από την οχυρωματική τεχνική των Σταυροφόρων της Μέσης Ανατολής.

Η χρυσή εποχή για το κάστρο υπήρξε η περίοδος ηγεμονίας του Γουλιέλμου Β’ Βιλλεαρδουίνου, δευτερότοκου γιου του Γοδεφρείδου. Την εποχή εκείνη το κέντρο εξουσίας του πριγκιπάτου και της Πελοποννήσου βρισκόταν ουσιαστικά στο Χλεμούτσι. Μετά το θάνατο του Γουλιέλμου το 1278, ξεσπούν έντονες διαμάχες για την διαδοχή στην ηγεμονία και σταδιακά το πριγκιπάτο οδηγείται στην παρακμή.

Τότε το Χλεμούτσι το διεκδικούν διάφοροι ευγενείς. Οι Καταλανοί κατέλαβαν το κάστρο το 1315. Συγκεκριμένα το κάστρο κατελήφθη από τον Φερδινάνδο της Μαγιόρκας αρχηγό της Καταλανικής εταιρείας που είχε παντρευτεί την εγγονή του Γουλιέλμου και θεωρούσε ότι είχε δικαιώματα στο πριγκιπάτο. Τον επόμενο χρόνο όμως το κάστρο ξαναέγινε Φράγκικο όταν ο Φερδινάνδος ηττήθηκε στη μάχη της Μανωλάδας από τον Λουδοβίκο της Βουργουνδίας ο οποίος ήταν σύζυγος της Ματθίλδης του Αινώ (της άλλης εγγονής του Γουλιέλμου) η οποία ήταν και η νόμιμη κληρονόμος του θρόνου της Αχαΐας.

Στις αρχές του 15ου αιώνα, το κάστρο πέρασε στη δικαιοδοσία του Κάρολου Α΄ Τόκκου, Παλατινού κόμη Κεφαλληνίας - Ζακύνθου και Δεσπότη της Ηπείρου.

Το 1427 περιήλθε ειρηνικά στον ηγεμόνα του Μυστρά Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μετά τον γάμο του με την κόρη του Λεονάρδου Β΄ Τόκκου, Μαγδαληνή η οποία για να παντρευτεί τον Παλαιολόγο μετονομάστηκε σε Θεοδώρα. Ο Κωνσταντίνος το χρησιμοποίησε ως στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο του δεσποτάτου του Μορέως. Αργότερα το παρεχώρησε στον αδελφό του Θωμά.

Το 1460 το κάστρο κατελήφθη από τους Τούρκους και το 1687 από τους Ενετούς, που το κράτησαν στην κατοχή τους ως το 1715, όταν ξαναπέρασε στα χέρια των Τούρκων.

Φαίνεται όμως πως το Χλεμούτσι έχει αρχίσει να χάνει το σημαντικό του ρόλο στην άμυνα της περιοχής. Το 1701 ο Ενετός Γενικός Προβλεπτής του Μορέως Grimani εισηγείται την καταστροφή του. Η θέση του δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των Ενετών, που σχετίζονταν με τη θάλασσα, ενώ η παλαιότητα και το μέγεθός του δημιουργούσαν την ανάγκη για εκτεταμένες και δαπανηρές επισκευές. Τελικά, βέβαια, το κάστρο δεν γκρεμίστηκε.

Το Χλεμούτσι έμεινε στην κατοχή των Τούρκων μέχρι την Επανάσταση του 1821. Σημαντική καταστροφή υπέστη κατά τον βομβαρδισμό μέρους του το 1826 από τον Ιμπραήμ που κατέστρεψε ένα πύργο του εσωτερικού περιβόλου και το τείχος κοντά σε αυτόν, υποδηλώνοντας πως το κάστρο έπαιξε κάποιο ρόλο κατά την Ελληνική Επανάσταση.


Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το Κάστρο προστατεύεται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους. Ο εξωτερικός έχει πολυγωνικό σχήμα, ενώ ο εσωτερικός έχει σχήμα ακανόνιστου εξαγώνου. Ο εσωτερικός περίβολος είναι το κυρίως κάστρο ή το «παλάτι». Αμφότεροι οι περίβολοι διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση.

Το κάστρο καταλαμβάνει μια έκταση 15 περίπου στρεμμάτων. Η περίμετρος του εξωτερικού περιβόλου είναι 520 μέτρα (και όχι 1000 που αναφέρουν διάφορες μελέτες αντιγράφοντας η μία την άλλη). Ένα μέρος της εξωτερικής περιμέτρου, περί τα 125 μέτρα, αντιστοιχεί στο τείχος του εσωτερικού κάστρου.
Το μέγιστο μήκος (στον άξονα ΝΔ-ΒΑ) είναι περί τα 182 μέτρα και το μέγιστο πλάτος στον άξονα Δύση-Ανατολή είναι 152 μέτρα.

Εξωτερικός περίβολος

Ο εξωτερικός περίβολος κατασκευάστηκε αρκετά αργότερα από το εσωτερικό κάστρο, αλλά μέσα στον 13ο αιώνα. Δεν περιβάλλει από όλες τις πλευρές το παλάτι. Το συνολικό του μήκος είναι 395 μέτρα. Εκτείνεται βόρεια και δυτικά στις ομαλές πλαγιές του υψώματος. Το βορειοανατολικό τμήμα του αναπτύσσεται κλιμακωτά προς την κορυφή του λόφου, σε τρία ευθύγραμμα τμήματα που σχηματίζουν μεταξύ τους αμβλείες γωνίες, έως ότου ενωθεί με το εσωτερικό τείχος. Κάτι αντίστοιχο, αλλά με πιο ομαλή κλιμάκωση, συμβαίνει και στο νοτιοδυτικό τμήμα.
Το μέγιστο ύψος των εξωτερικών τειχών είναι 10 μέτρα.

main gate
η κεντρική πύλη

Η κεντρική είσοδος βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του εξωτερικού τείχους. Για να φτάσει κανείς σε αυτήν την είσοδο περνούσε την ξύλινη κινητή γέφυρα πάνω από την τάφρο που περιέβαλλε το κάστρο.

Η αρχική φράγκικη είσοδος ήταν μια εσοχή μέσα στο τείχος που κατέληγε στην πύλη που ήταν εξοπλισμένη με καταφραγή, ξύλινη θύρα και καταχύστρα. Στην Οθωμανική περίοδο η είσοδος ανοίγεται στο εσωτερικό ενός τετράπλευρου πύργου και αποτελείται από τρεις διαδοχικές τοξωτές πύλες που κλείνονται με δίφυλλες θύρες, έναν τετράπλευρο θολοσκεπή χώρο, πάνω από τον οποίο διαμορφώνεται δώμα για την εγκατάσταση πυροβόλων όπλων και μια ζεματίστρα.
Αυτή η διαμόρφωση της εισόδου διατηρείται μέχρι σήμερα. Υπήρχαν και άλλες δύο μικρότερες πύλες, στη βόρεια και στη νότια πλευρά, στα σημεία που ο εξωτερικός περίβολος συναντά τον εσωτερικό.

Η κεντρική είσοδος οδηγούσε σε μια μεγάλη εσωτερική αυλή με διαστάσεις 60✖70 μέτρα. Εδώ υπήρχαν στάβλοι, αποθήκες για τροφές και πολεμοφόδια, στρατώνες και δεξαμενές νερού. Στο κέντρο περίπου της αυλής βρίσκονται τα υπολείμματα ενός τετράγωνου κτιρίου που μάλλον είναι το τζαμί του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β’ Βελή (χτισμένο περί το 1500), που αναφέρει ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή (κάπου έναν αιώνα αργότερα).

Στο Χλεμούτσι υπήρχαν πολλές κινστέρνες (δεξαμενές νερού) καθώς το κάστρο δεν είχε πηγές. Οι περισσότερες είναι ορθογωνίου σχήματος, με θολωτή οροφή και υπόγειες, τοποθετημένες κάτω από τα κτίρια. Μεγάλη υπόγεια κινστέρνα διαθέτει και ο εσωτερικός περίβολος στην ανατολική πτέρυγα. Υπάρχουν και υπέργειες δεξαμενές, όπως αυτή στα αριστερά μπαίνοντας στον περίβολο και μια κινστέρνα δίπλα στο τζαμί (βλ. και το σχεδιάγραμμα πιο κάτω).

Το τείχος έχει περιμετρικά παράθυρα με τοξοθυρίδες. Στο επάνω μέρος υπάρχει περίδρομος και επάλξεις.

Κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας, τα τείχη υπέστησαν τροποποιήσεις: ένας ημικυλινδρικός πύργος προστέθηκε στη δυτική πλευρά, η εξωτερική τους βάση ενισχύθηκε με σκάρπα, δηλαδή αυξήθηκε το πάχος στο κάτω μέρος για επιπλέον προστασία από τα πυροβόλα όπλα. Επίσης ξαναχτίστηκαν οι επάλξεις και ο περίδρομος, ενώ ενισχύθηκε η οχύρωση στις δυτικές γωνίες με την προσθήκη τριών προμαχώνων για την τοποθέτηση κανονιών.

Από την πύλη ένας λιθόστρωτος δρόμος οδηγούσε στον εσωτερικό, στο κυρίως κάστρο.

Εσωτερικός περίβολος

Το εσωτερικό φρούριο, που αποτελούσε και το κυρίως κάστρο ή το «παλάτι», κατέχει την κορυφή του υψώματος και έχει σχήμα ασύμμετρου εξαγώνου. Οι διαστάσεις του εξαγώνου είναι 85 μέτρα μήκος και 55 μέτρα πλάτος, με περίμετρο τειχών 225 μέτρα και εμβαδόν σχεδόν 4000 τ.μ.

Χαρακτηριστικό αυτού του κάστρου είναι ότι κατά μήκος ολόκληρης της εσωτερικής παραμέτρου των τειχών του έχουν κατασκευαστεί μεγάλες θολωτές αίθουσες που σχηματίζουν ένα δακτύλιο. Ο δακτύλιος αυτός αφήνει χώρο για μια εσωτερική αυλή με διαστάσεις 55✖35 μέτρα και εμβαδόν 1400 τ.μ.

gate
η εσωτερική πύλη

Η είσοδός του εσωτερικού κάστρου βρισκόταν στη ΒΑ πλευρά μετά από έναν μακρύ και υποβλητικό διάδρομο.

Μετά την πύλη υπήρχαν τρεις πόρτες. Η πρώτη πόρτα οδηγούσε σε μια μεγάλη αίθουσα με θολωτή οροφή με μήκος 70 μέτρα, που ήταν κατά κάποιο τρόπο η αίθουσα του θρόνου. Στην ίδια αίθουσα γινόταν οι διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις. Η δεύτερη πόρτα οδηγούσε σε μια πιο μικρή αίθουσα και η τρίτη στην κεντρική αυλή.

Το συγκρότημα των θολωτών αιθουσών του κάστρου γύρω από την εσωτερική αυλή είναι από τα πλέον εντυπωσιακά και ασυνήθιστα στοιχεία του κάστρου. Πρόκειται για πέντε διώροφες αίθουσες και μια αίθουσα διαμορφωμένη σε ένα όροφο. Η μία πλευρά των θολωτών αυτών στοών είναι η μέσα μεριά του τείχους του εσωτερικού κάστρου, πάχους 2 μέτρων ενώ η άλλη πλευρά είναι ένας εσωτερικός τοίχος που περικλείει την αυλή πάχους 1,5 μ. Η απόσταση μεταξύ των δύο τοίχων φτάνει τα 5 μέτρα, ενώ το ύψος των στοών είναι περίπου 7 μέτρα. Όλες οι αίθουσες έχουν μεγάλα παράθυρα που βλέπουν στην εσωτερική αυλή. Σημειωτέον ότι η ίδια διάταξη κτισμάτων υπήρχε και στην εσωτερική περίμετρο του εξωτερικού περιβόλου, αλλά εκεί η κατασκευή ήταν πιο απλή και οι χώροι κατ’ εξοχήν βοηθητικοί (στάβλοι, αποθήκες κλπ.)

main hall
η μεγάλη αίθουσα

Στα ΒΑ της εισόδου υπάρχει το παρεκκλήσι της Αγίας Σοφίας και μία σκάλα που οδηγούσε στις επάλξεις. Σκάλες υπήρχαν και σε άλλα σημεία. Στη νότια πλευρά υπάρχει ένα εργαστήριο που φαίνεται πως εκεί ήταν τα μαγειρεία (και μάλλον όχι το νομισματοκοπείο που έκοβε τα τορνέζια, όπως πίστευαν παλιότεροι ερευνητές). Γενικά οι χώροι στο ισόγειο ήταν βοηθητικοί (και ίσως στρατώνες) ενώ στους επάνω ορόφους ήταν οι κατοικίες. Όλες οι αίθουσες είχαν μεγάλα κτιστά τζάκια.
Ειδικά τα μεγάλα τζάκια ήταν ένα χαρακτηριστικό εντελώς δυτικού τύπου. Φράγκικης προέλευσης ήταν και κάποιοι άλλοι νεωτερισμοί όπως οι μεγάλες σχετικά τοξοθυρίδες και οι πελώριες θολωτές αίθουσες.

Το Μουσείο

Τα τελευταία χρόνια στο Χλεμούτσι γίνονται συνεχώς εργασίες αποκατάστασης που ξεκίνησαν το 1997 με την ένταξη των εργασιών στο Β’ ΚΠΣ. Οι εργασίες συνεχίστηκαν και κατά την περίοδο 2005-2008 στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ και το 2011-2014 με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Με τις εργασίες αυτές αξιοποιήθηκαν κάποιες από τις αίθουσες του κάστρου και στεγάζουν πλέον το «Μουσείο Κάτρου Χλεμούτσι» που επικεντρώνεται στην περίοδο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας σε πέντε θεματικές ενότητες.

Η μόνιμη θεματική έκθεση του μουσείου, με τίτλο «Η εποχή των ιπποτών-Οι σταυροφόροι στο Μοριά»', περιλαμβάνει περισσότερα από 500 αντικείμενα, που χρονολογούνται από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα. Ειδικά η συλλογή μεσαιωνικής κεραμικής του είναι εξαιρετική και η πιο πλούσια στον ελλαδικό χώρο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η τέταρτη ενότητα που παρουσιάζει πτυχές από την καθημερινή ζωή των κατοίκων του Πριγκιπάτου, ενώ στην πέμπτη εντάσσονται στοιχεία που αφορούν στο εμπόριο, την οικονομία, την κοινωνία, αλλά και στη θέση του Μοριά στον μεσαιωνικό κόσμο.

Σχεδιάγραμμα της κάτοψης του κάστρου

layout Chlemoutsi


Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο

Η ιστορία του χτισίματος του Κάστρου του Χλεμουτσίου στο Χρονικό του Μορέως:

Κ᾿ ἐκεῖνοι οὐκ ἠθελήσασιν ποσῶς νὰ τοῦ βοηθήσουν·
ἔβαλεν καὶ ἐκράτησαν τοὺς τὸπους καὶ προνοῖες,
ὅπου εἶχαν κ᾿ ἐκρατούσασιν ᾿ς ὅλον τὸ πριγκιπᾶτο,
κι οὐδὲν ἠθέλησε τριχὸς τίποτε νὰ ἔχῃ ἐπάρει
ἀπὸ τὰ τέλη καὶ δουλεῖες ὁλῶν τῶν ἐκκλησίων,
ἀλλὰ ἔβαλεν κ᾿ ἐχτίσασιν κάστρον ἀφιρωμένον,
ὅπου φυλάττει τὸν γιαλὸν καὶ τοῦ Μορέως λιμιῶνα.
Πολλάκις, ἂν ἐχάσασιν οἱ Φράγκοι τὸν Μορέαν,
μετὰ τοῦ κάστρου ἐκεινοῦ τὸν ἤθελαν κερδίσει.
Διὰ τοῦτο σὲ παρακαλεῖ, ὡς ἀγιώτατον Πάπαν,
τοῦ νὰ ἔχῃ τὴν ἀγάπην σου καὶ νὰ τοῦ συμπαθήσῃς,
ἐπεὶ ἂν ἐπῆραν οἱ Ρωμαῖοι τὸν τόπον τοῦ Μορέως,
οὐδὲν ἀφῆναν κἂν ποσῶς τὲς ἐκκλησίες τῶν Φράγκων».
Κι ὁ Πάπας ὁ ἁγιώτατος, ὡς τὸ ἐπληροφορέθη,
συμπάθειον ἔστειλεν εὐθέως τὸν πρίγκιπα Ντζεφρόε.
Ἀφότου εἶδε ὁ πρίγκιπας τοῦ Πάπα τὴν συμπάθειον,
χαρὰς μεγάλας ἔποικεν καὶ τὸν Θεὸν δοξάζει.
Ἀπαύτου γὰρ ἐμήνυσε νὰ ἔλθῃ ὁ μητροπολίτης,
ἐκεῖνος ὅπου λέγουσι ὁ τῆς Παλαίας Πάτρας,
ὡσαύτως καὶ οἱ ἐπίσκοποι ὅπου εἶναι τοῦ σκαμνίου του,
ὁ κομεντούρης τοῦ Τεμπλίου, αὐτὸς τοῦ Ὁσπιταλίου.
Τὸν ὁρισμὸν τοὺς ἔδειξεν, τοῦ Πάπα τὴν συμπάθειον·
κ᾿ ἐνταῦθα ὥρισε κ᾿ ἔστρεψαν τοὺς τόπους ὅπου ἐκράτει,
καὶ μετὰ τοῦτο τοὺς καλεῖ φρόνιμα, μετ᾿ εἰρήνης·
«Πατέρες, ἐτοῦτο ὅπου ἔποικα κι ἀπῆρα τὲς προνοῖες σας,
οὐδὲν σᾶς φταίω, μὰ τὸν Χριστόν, ἐσεῖς τὸ φταῖτε πλέον,
ἐπεὶ ἔπρεπε νὰ τὸ ἐξεύρετε καὶ νὰ τὸ ἐγροικᾶτε,
ὅτι ἂν ἐπῆραν οἱ Ρωμαῖοι -ὁ Θεὸς νὰ μὴ τὸ δώσῃ,-
τοὺς τόπους ὅπου ἔχομεν ἐδῶ εἰς τὴν Ρωμανίαν,
οὐδὲν ἀφῆναν γὰρ ἐσᾶς διατὶ εἶστε τῆς ἐκκλησίας
τοῦ νὰ κρατῆτε ἐδῶ προνοῖες καὶ νὰ ἔχετε προβέντες·
ἀλλ᾿ οὕτως σᾶς ἠθέλασιν φονέψει κι ἀκληρήσει

Πηγές




Road map to Χλεμούτσι

Πρόσβαση
Διαδρομή προς το μνημείο
-
Είσοδος:
Είσοδος με εισιτήριο, Ωράριο περιορισμένο.


Γειτονικά Κάστρα
Βαρδιόλα στο Αργάσι
Πύργος Μονής Ελεούσας
Κάστρο Γλαρέντζας
Πύργος Κουνουπέλι
Πύργος Πελούζου
Πύργος Σκαφιδιάς