Πρόκειται για την αρχαία πόλη Φανοτή η οποία εξακολούθησε να κατοικείται κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά και κατά τη Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο. Σε όλες αυτές τις περιόδους έγιναν στην οχύρωση συμπληρώσεις και επιδιορθώσεις.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Ο οικισμός της Ντόλιανης βρίσκεται σε λόφο ανάμεσα στα χωριά Άγιος Γεώργιος (προς νότο) και Γεροπλάτανο (προς Βορρά, παλιά ονομασία «Ντόλιανη»), 16 χιλιόμετρα ανατολικά της Ηγουμενίτσας.

Τον λόφο περιρρέει ο ποταμός Καλαμάς από τα δυτικά και εν μέρει από τα νότια. Η θέση είναι φυσικά οχυρωμένη, καθώς κυρίως από τη δυτική, αλλά και τη νότια πλευρά, οι πλαγιές είναι βραχώδεις, απόκρημνες και μη προσπελάσιμες.

Επιπλέον η θέση ήταν προνομιακή, καθώς δέσποζε στον εύφορο κάμπο που περικλείεται μέσα στην καμπύλη του ποταμού Καλαμά και έλεγχε τον ρωμαϊκό δρόμο Απολλωνίας -Βουθρωτού -Φωτικής -Νικόπολης.

Ιστορία

Ο τειχισμένος οικισμός της Φανοτής ιδρύεται στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ., εποχή κατά την οποία συνοικίζονται και οι υπόλοιπες σημαντικές θεσπρωτικές πόλεις (η Ελέα, η Γιτάνη και η Ελίνα ), και ακμάζει κατά την ελληνιστική περίοδο. Ο πληθυσμός κατά τα ελληνιστικά χρόνια υπολογίζεται στους 1.600 κατοίκους. Σύμφωνα με τον Λατίνο ιστορικό Λίβιο, η Φανοτή είναι η πρώτη Ελληνική πόλη που έπεσε στα χέρια των Ρωμαϊκών Λεγεώνων του Αιμίλιου Παύλου το 168 πΧ. Κατά τον Λίβιο η πόλη απέκρουσε αποτελεσματικά την πολιορκία των ρωμαϊκών στρατευμάτων το 170/169 π.Χ., αλλά την επόμενη χρονιά παραδόθηκε στον Ρωμαίο στρατηγό L. Anicius, πρώτη από όλες τις ηπειρωτικές πόλεις.

Μετά την Ρωμαϊκή κατάσταση υπέστη καταστροφές αλλά συνέχισε να κατοικείται. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο κατασκευάστηκε ο τετράγωνος πύργος στην κορυφή που ήταν σε χρήση για πολλούς αιώνες μετά.

Κατά τη μέση βυζαντινή περίοδο, επάνω στο δυτικό πύργο της πύλης του εξωτερικού περιβόλου κατασκευάζεται χριστιανικός ναός.

Κατοίκηση της ακρόπολης διαπιστώνεται και κατά την οθωμανική περίοδο και συνεχίζεται έως τα νεότερα χρόνια, οπότε έχουμε την οριστική εγκατάλειψη του οικισμού.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Για την προστασία των βατών πλευρών, στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του λόφου, κατασκευάστηκε διπλός οχυρωματικός περίβολος, σύγχρονος με την ίδρυση της πόλης. Με τείχος ενισχύθηκαν και τα βατά σημεία στο νοτιοδυτικό τμήμα της ακρόπολης.

Ο εσωτερικός οχυρωματικός περίβολος δέχτηκε πολλές επισκευές με αποτέλεσμα να διατηρείται σε καλή κατάσταση. Τον υπόλοιπο οικισμό, που απλωνόταν στις ομαλές πλαγιές του λόφου, περιέκλειε ένας δεύτερος περίβολος, από τον οποίο έχουν εντοπιστεί προς το παρόν ελάχιστα ίχνη.

Η κατασκευή του διπλού οχυρωματικού περιβόλου ενισχύεται με πύργους και θλάσεις όψεων. Τόσο ο εσωτερικός, όσο και ο εξωτερικός περίβολος είναι κατασκευασμένοι κατά το ψευδοϊσοδομικό σύστημα τοιχοποιίας και το πλάτος τους κυμαίνεται μεταξύ 3,50 και 4,50 μ. Για την κατασκευή τους έχει γίνει χρήση τοπικού ασβεστόλιθου. Είναι τοποθετημένοι με τρόπο ώστε να διαμορφώνουν δύο μέτωπα, το κενό μεταξύ των οποίων φέρει γέμισμα από μικρότερου μεγέθους αργούς λίθους.

Η οχύρωση διέθετε μία πύλη στον εξωτερικό περίβολο, η οποία σε κάποια φάση της ήταν τοξωτή, και τουλάχιστον τέσσερις στον εσωτερικό, ενώ υπάρχει η πιθανότητα ύπαρξης και μίας πέμπτης πύλης.

Στο εσωτερικό της ακρόπολης, εξαιτίας της διαχρονικής κατοίκησης, οι νεότερες επιχώσεις έχουν καλύψει εντελώς τα αρχαιότερα κτήρια, από τα οποία έχει αποκαλυφτεί μερικώς, ύστερα από περιορισμένης έκτασης ανασκαφική έρευνα, μόνο ένα μεγάλο ορθογώνιο κτίσμα, πιθανότατα μία ελληνιστική οικία, στο βορειοανατολικό τμήμα της ακρόπολης, δίπλα στην οχύρωση.

Στα βορειοδυτικά, στο ψηλότερο σημείο της ακρόπολης, δεσπόζει τετράγωνος πύργος, ο οποίος -βάσει της τοιχοποιίας του- έχει χρονολογηθεί στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Σε όλη την έκταση της ακρόπολης είναι σήμερα ορατά νεότερα κτήρια υπό μορφή χαλασμάτων κάτω από λιθοσωρούς. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει αποσπασματικά σωζόμενο κτίσμα με τοξωτά ανοίγματα και ιδιαίτερα επιμελημένη τοιχοποιία, που κατασκευάστηκε κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους επάνω στο νοτιοανατολικό πύργο του εσωτερικού οχυρωματικού περιβόλου. Τα νεότερα κτήρια συνδέονται μεταξύ τους με περιβόλους από ξερολιθιά και επικοινωνούν μέσω μονοπατιών.

Πηγές