Μεγάλος, ερειπωμένος βυζαντινός πύργος δίπλα από την εκκλησία της Παναγιάς της «Σικελιάς» ή της «Σικελιώτισσσας», σε ύψωμα δυτικά από την Έξω Διδύμα και βόρεια από τα Αρμόλια και την Καλαμωτή, που είναι από τους μεγαλύτερους και πιο ιστορικούς οικισμούς της περιοχής των Μαστιχοχωρίων της Χίου.

Το συγκρότημα αναφέρεται γενικώς ως Μονή Σικελιάς χωρίς να είναι σίγουρο ότι υπήρξε ποτέ μοναστήρι. Το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για αρχοντική κατοικία που διέθετε πύργο και εκκλησία, και που ίσως σε κάποιες περιόδους να διετέλεσε και μοναστήρι.
Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στο Γενέθλιον της Θεοτόκου και τιμάται στις 8 Σεπτεμβρίου.

Το Όνομα του Κάστρου

Η προέλευση της προσωνυμίας της μονής «Σικελιά» ή «Σικελιώτισσα» είναι προβληματική. Έχουν διατυπωθεί διάφορες εκδοχές. Ο ιστορικός της Χίου Γ. Ζολώτας πιστεύει ότι πιθανόν προέρχεται από τον όρο “Terra sigillata” δηλαδή χώμα κατάλληλο για την κατασκευή σφραγίδων, δεδομένου ότι κοντά στη μονή υπήρχε ασπρόχρωμος πηλός, κατάλληλος για αυτή τη χρήση. Πάντως το πιο πιθανό είναι να προέρχεται από κάποιον γαιοκτήμονα-μέτοικο από τη Σικελία.

Ιστορία

Η ιστορία του πύργου δεν είναι ακριβώς γνωστή. Εκείνο που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι, ότι περί τα μέσα του 14ου αιώνα, πριν από την επικράτηση των Γενοβέζων στο νησί, ιδιοκτήτης του ήταν ο Ιωάννης Ζυβός, ο οποίος ήταν ένας από τους άρχοντες της Χίου και ο άνθρωπος που παρέδωσε τη Χίο στους Γενοβέζους το 1346.

Η πρώτη αναφορά στη Σικελιά γίνεται στο κείμενο της Συνθήκης της παράδοσης της Χίου στους Γενουάτες, το 1346, όπου ορίζεται ότι διατηρούνται οι κτήσεις του άρχοντα της Χίου Ιωάννη Ζυβού ή Καλογιάννη συμπεριλαμβανομένης της «Σικελιάς».

Αυτό σημαίνει πως ο πύργος υπήρχε ήδη όταν κατέλαβαν τη Χίο οι Γενουάτες. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την τεχνοτροπία του παρακείμενου ναού της Παναγίας. Τα τυπολογικά, μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία του ναού δείχνουν ότι είναι κατασκευή ή του 13ου αιώνα ή των αρχών του 14ου. Μάλιστα,υπάρχουν ενδείξεις, όπως τα τυφλά αψιδώματα στα πλάγια και ο ανεξάρτητος τετράγωνος νάρθηκας, που επιτρέπουν την υπόθεση ότι πρόκειται για ταφικό ναό. Με άλλα λόγια, πιθανόν η εκκλησία να χτίστηκε για να ταφεί εκεί ο κτήτορας της περιοχής και του πύργου. (Πάντως η υπόθεση περί ταφικού ναού περιπλέκει κάπως τη χρονολόγηση, γιατί η ταφή των ευγενών σε εκκλησίες μέσα στα κτήματά τους ήταν καθαρά Γενοβέζικη πρακτική.)

Είναι λογικό να υποθέσουμε (με πολλές επιφυλάξεις ελλείψει αποδείξεων) ότι ο πύργος χτίστηκε την ίδια πάνω-κάτω εποχή με τον ναό. Δεν φαίνεται να είναι πολύ παλιότερος (δηλαδή της μεσοβυζαντινής περιόδου). Κατά τη Γενουοκρατία και επί Τουρκοκρατίας ο πύργος παρέμεινε σε χρήση και σίγουρα θα πρέπει να δέχθηκε πολλές τροποποιήσεις και επισκευές. Στον πύργο αυτό γινόντουσαν οι γενικές συνελεύσεις του Κοινού των Μαστιχοχώρων για την εκλογή των επιτρόπων τους (των Βεαλήδων). Ο ιστορικός Γ. Ζολώτας αναφέρει ότι το 1840 έγινε συνέλευση των Μαστιχοχωριτών στον πύργο της Σικελιάς, για την απελευθέρωση του εμπορίου της μαστίχας.

Ο πύργος ήταν σε καλή κατάσταση μέχρι το 1881 όταν μεγάλο μέρος του γκρεμίστηκε στο μεγάλο σεισμό της Χίου.

Πηγές