Υπολείμματα οχύρωσης στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, νότια από το χωριό Καστέλλι Καλαβρύτων.
Ο λόφος πήρε το όνομά του από το ομώνυμο ξωκλήσι που υπάρχει εκεί πάνω και το οποίο ήταν μέρος του κάστρου.

Στον απέναντι λόφο νοτιοανατολικά του χωριού, σε απόσταση 850 μέτρων (στην ευθεία) από το λόφο Αγίων Θεοδώρων, βρίσκονται τα κατάλοιπα ενός ακόμα οχυρωμένου οικισμού, σε παρόμοια κατάσταση, γνωστού ως «Καστράκι Καστελλίου».

Το Όνομα του Κάστρου

Η ονομασία «κάστρο Αγίων Θεοδώρων» και «Καστράκι» είναι μάλλον επινόηση παλιότερων μελετητών για να ξεχωρίζουν τα δύο αυτά κάστρα –τόσο κοντά μεταξύ τους– νότια από το χωριό Καστέλλι.
Η ονομασία Καστέλλι υπάρχει και κατά την Β’ Ενετοκρατία, όταν καταγράφεται (στην απογραφή Grimani του 1700) ως Castel Apano e Catu. Φαίνεται ότι εκείνη την εποχή υπήρχε Επάνω και Κάτω Καστέλλι. Δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα ποιο από τα δύο κάστρα στους δύο γειτονικούς λόφους ήταν το Επάνω Καστέλλι, αλλά το Κάτω Καστέλλι ήταν πιο χαμηλά, στην περιοχή του νεκροταφείου του σημερινού χωριού και υπήρχε εκεί από τον 17ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 19ου όταν καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ.
Το ίδιο το όνομα «Καστέλλι» δεν είναι κανένα μεγάλο μυστήριο, παρά τις περί του αντιθέτου θεωρίες σε κάποιες δημοσιεύσεις. Απαντάται σε πολλά μέρη της Ελλάδας, ακόμα και στην ενδοχώρα, για κάστρα που το αρχικό τους όνομα έχει πια ξεχαστεί. Προφανώς το όνομα προέκυψε από τα κάστρα, και η μόνη επισήμανση που αξίζει να κάνουμε επ’ αυτού είναι ότι η ονομασία παραπέμπει περισσότερο στη Φραγκοκρατία παρά σε οποιαδήποτε άλλη εποχή.

Ιστορία

Στις λίστες με τα φέουδα του 1467 και του 1471 σημειώνεται κάστρο με την ονομασία Castelli. Δεν αποκλείεται η αναγραφή να αφορά ένα από τα δύο κάστρα στο Καστέλλι Αχαΐας, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι (το «Καστέλλι» είναι πολύ κοινό όνομα για κάστρο.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, η οχύρωση ανήκει στην υστεροβυζαντινή περίοδο και πιο ειδικά στη Φραγκοκρατία, περίοδο κατά την οποία αναπτύχθηκαν διάφοροι παρόμοιοι οικισμοί σε φράγκικα φέουδα γύρω και νότια από τα Καλάβρυτα.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Στην κορυφή του λόφου των Αγίων Θεοδώρων υπάρχει μικρό πλάτωμα το οποίο είναι τειχισμένο.

Η περίμετρος του οχυρωματικού περιβόλου είναι περί τα 100μ. Στο εσωτερικό υπάρχει δεξαμενή και κτίριο ορθογώνιας κάτοψης με συνδετικό υλικό ισχυρό ασβεστοκονίαμα.

Το τείχος είναι κατασκευασμένο από λίθους ακανόνιστου σχήματος χωρίς συνδετικό υλικό. Το χαρακτηριστικό της κατασκευής, που διαφοροποιεί το κάστρο από άλλα γειτονικά, είναι οι μεγάλες πέτρες της λιθοδομής, με διαστάσεις που μερικές φορές ξεπερνούν το 1✖1 μ.

Το τείχος στο βόρειο μέρος σώζεται σε σχετικά καλύτερη κατάσταση με πάχος και ύψος 1 μ. Στη νότια πλευρά το τείχος συγκλίνει και από τις δύο μεριές προς το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων.

Σύμφωνα με μια άποψη, στο σημείο που βρίσκεται το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων πρέπει να ήταν ο πύργος της οχύρωσης. Κάτι τέτοιο είναι πολύ πιθανό. Αυτό σημαίνει ότι είτε ο πύργος μετατράπηκε σε εκκλησάκι (διαστάσεων 5,5✖7,0μ. ) είτε ότι από τα υλικά του πύργου κατασκευάστηκε το εκκλησάκι.

Δίπλα από το εκκλησάκι εντός του κάστρου υπάρχουν δυσδιάκριτα ερείπια κτισμάτων. Βορειοδυτικά και εξωτερικά του κάστρου, σε απόσταση 20 μέτρων από το βόρειο τείχος, υπάρχουν κατάλοιπα από ένα ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 4✖6 μέτρα, το οποίο, αν κρίνουμε από τη θέση του και το ανάγλυφο του εδάφους, αλλά και από το γεγονός ότι η είσοδος στο κάστρο γινόταν μέσω διάσελου από βόρεια, αποτελούσε ίσως ένα είδος εξωτερικού πύργου για την προστασία της βόρειας πλευράς του κάστρου.

Στις πλαγιές του λόφου υπάρχουν τα ερείπια ενός ακόμα μικρού ναού (της Ευαγγελίστριας) αλλά και δεκάδων άλλων οικοδομημάτων που είναι χτισμένα με μεγάλες άσπρες ασβεστολιθικές πλάκες χωρίς χρήση ασβεστοκονιάματος. Με άλλα λόγια στο λόφο απλωνόταν ένας μάλλον μεγάλος για την εποχή οικισμός που προστατευόταν από το μικρό κάστρο στην κορυφή.

Πηγές