Κάστρο στο λόφο «Σκουπίτσα» 1 χλμ ανατολικά από το χωριό Παλαιός Πάος, πάνω στην Ε.Ο. Πατρών-Τριπόλεως, νότια από τα Καλάβρυτα στην Αχαΐα.

Κάτω από το λόφο είναι το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής ενώ εκεί κοντά είναι και οι πηγές του ποταμού Καλαθά.

Πρόκειται βασικά για ακρόπολη αρχαίας πόλης που χρησιμοποιήθηκε και κατά το Μεσαίωνα.

To χωριό Παλιός Πάος, που είναι δίπλα, παλιά ονομαζόταν «Νέος Πάος». Εδώ εγκαταστάθηκαν οι κάτοικοι από το χωριό Πάος (σκέτο) που είναι λίγο πιο βόρεια και τώρα είναι ακατοίκητο. Η μετεγκατάσταση έγινε τη δεκαετία του 1970 λόγω κατολισθήσεων στο παλιό χωριό. Το μπέρδεμα με τα ονόματα δεν σταματά εδώ καθώς υπάρχουν άλλοι δύο οικισμοί στην περιοχή με την ονομασία Πάος (Πάος-Αβρότι και Πάος-Μπάφι), όπου επίσης υπάρχουν αξιόλογοι Μεσαιωνικοί οικισμοί και οχυρώσεις.

Η ονομασία του παλιού Πάου (του εγκαταλειμμένου) πριν τον εξελληνισμό των ονομάτων των χωριών ήταν «Σκούπι». Γι’ αυτό το λόγο το κάστρο αναφέρεται από περιηγητές των αρχών του 20ου αιώνα ως Κάστρο Σκουπίου.

Ιστορία

Η αρχαία Πάος ή το Παίον , όπως αναφέρεται από τον Ηρόδοτο, ήταν πόλη (μάλλον κώμη) της αρχαίας Αρκαδίας, στην περιοχή με την ονομασία Αζανιάς. Η πόλη εκτεινόταν στο πλάτωμα κάτω από το λόφο, ενώ επάνω στο λόφο ήταν η ακρόπολη.

Κατά την Ελληνιστική περίοδο, η Πάος προσαρτήθηκε στην αρχαία πόλη-κράτος Κλείτορα. Στα ρωμαϊκά χρόνια είχε ήδη περιπέσει σε παρακμή. Την κώμη αναφέρει και ο Παυσανίας, ο οποίος την επισκέφτηκε το 170 μ.Χ. και τη βρήκε ερημωμένη.

Οι μεσαιωνικές παρεμβάσεις στα τείχη της ακρόπολης δείχνουν ότι η οχύρωση χρησιμοποιήθηκε ξανά κατά το Μεσαίωνα. Δεν είναι γνωστό σε ποια περίοδο ακριβώς, αλλά μάλλον πριν τον 13ο αιώνα. Επί Φραγκοκρατίας ίσως δεν κατοικήθηκε, αλλιώς θα υπήρχαν ιστορικές αναφορές. Εν πάση περιπτώσει, κατά τη Μεσαιωνική περίοδο δεν υπήρξε κάποιο ονομαστό κάστρο, μάλλον ένας οχυρωμένος οικισμός.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Ο χώρος δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά. Στο λόφο υπάρχουν ακαθόριστα ερείπια χωρίς να διακρίνονται πύργοι ή κατοικίες. Το πιο διακριτό στοιχείο είναι οι δύο οχυρωματικοί περίβολοι του κάστρου, ο εσωτερικός και ο εξωτερικός, οι οποίοι δεν σώζονται σε όλο τους το μήκος (ούτε στο ύψος), αλλά, παρ’ όλα αυτά, σώζονται αρκετά ώστε να διακρίνεται το περίγραμμα της οχύρωσης.

Ο εσωτερικός οχυρωματικός περίβολος είναι αρχαίος. Περιβάλλει την αρχαία ακρόπολη με ένα ακανόνιστο σχήμα διαστάσεων 35✖22✖40✖10 m.

Ο εξωτερικός περίβολος είναι μεσαιωνικός με λιθοδομή από ημικατεργασμένους λίθους, χωρίς κονίαμα. Η περίμετρος του είναι 516 μέτρα και περικλείει μια επιφάνεια 4,5 στρεμμάτων περίπου. Σε κάποια σημεία του εσωτερικού περιβόλου υπάρχουν επίσης μεσαιωνικές προσθήκες.
Μια κιστέρνα στη βορειοδυτική γωνία της ακρόπολης 11m✖8m διατηρείται σε ύψος 3 μέτρων.

Πηγές